Czy flukonazol mogą stosować ciężarne oraz pacjentki karmiące piersią?
dr n. med. Marcin Sadłocha
lek. Kacper Niziński
Grzybica pochwy i sromu występuje u co czwartej kobiety w wieku rozrodczym. Uważa się, że u około 75% wszystkich kobiet dochodzi do rozwoju grzybiczego zapalenia pochwy i sromu przynajmniej raz w życiu.
Zakażenia grzybicze u kobiet w ciąży
Szczególnym zagadnieniem są grzybice pochwy u ciężarnych. Kobiety te są szczególnie narażone na infekcje kanału rodnego ze względu na zmiany w gospodarce hormonalnej, spadek odporności, zaburzenia naturalnej mikroflory pochwy oraz zaburzenia tolerancji glukozy. Infekcje dróg rodnych wydają się najpoważniejszą przyczyną przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego, który prowadzi do porodu przedwczesnego i wcześniactwa dziecka.
Duże możliwości lecznicze w przypadku grzybic narządów moczowo-płciowych ulegają niestety znacznemu ograniczeniu u kobiet ciężarnych. Jedynym lekiem przeciwgrzybiczym mogącym mieć zastosowanie w I trymestrze ciąży jest nystatyna. Dopuszcza się również miejscowe stosowanie natamycyny. Nieco więcej opcji terapeutycznych można zastosować w II i III trymestrze ciąży, wówczas zaleca się dopochwowe stosowanie wielu pochodnych azolowych, spośród których najbardziej bezpieczny jest klotrimazol. To lek o podobnej budowie i działaniu do flukonazolu, lecz stosowany jest miejscowo na zmiany chorobowe.
Stosowanie flukonazolu w czasie ciąży i podczas karmienia piersią
Do chwili obecnej przeprowadzono wiele badań naukowych, których celem była ocena bezpieczeństwa stosowania flukonazolu u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Niektóre prace wykazały, że stosowanie wysokich dawek flukonazolu doustnie podczas ciąży może powodować uszkodzenia płodu i serca. W badaniach na zwierzętach potwierdzono uszkadzający wpływ tego leku na płód, zwłaszcza przy stosowaniu wyższych dawek. Wśród opisywanych zaburzeń rozwojowych u noworodków kobiet przyjmujących flukonazol opisano zaburzenia rozwoju kości, przedwczesne zarośnięcie szwów czaszki, zrośnięcie stawów paliczkowo-śródręczowych oraz nieprawidłowości w budowie ucha środkowego.
Z drugiej strony opublikowano doniesienia o braku toksycznego wpływu niskich dawek flukonazolu zastosowanych jednorazowo lub kilkakrotnie w I trymestrze ciąży na płód ludzki. W jeszcze innych pracach nie odnotowano wzrostu ryzyka pojawienia się wad rozwojowych dzieci matek leczonych flukonazolem w II i III trymestrze. W 2016 roku opublikowano badania dowodzące, że stosowanie flukonazolu w ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem spontanicznych poronień. Mimo to od 0,5 do 4% kobiet w ciąży stosuje ten lek w przypadku ostrych objawów i nawracających epizodów grzybicy.
Jak widać, brak jest jednoznacznych dowodów na niekorzystny wpływ przyjmowania flukonazolu na rozwój ciąży. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nie ma także żadnych badań, które by potwierdzały bezpieczeństwo jego stosowania u ciężarnych i matek karmiących piersią.
Z uwagi na powyższe Polskie Towarzystwo Ginekologiczne nie zaleca stosowania tego leku u kobiet w ciąży oraz okresie laktacji. Flukonazol przenika do mleka ludzkiego. Karmienie piersią można kontynuować tylko po podaniu standardowej pojedynczej dawki wynoszącej 200 mg lub mniej. Nie zaleca się karmienia piersią po przyjęciu wielu dawek flukonazolu lub po zastosowaniu dużej dawki.
Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) przyznała flukonazolowi kategorię D. Oznacza to, że w czasie ciąży nie należy stosować dużych dawek tego leku, w szczególności podawanych w sposób długotrwały. Nie powinno się też stosować standardowych dawek flukonazolu i krótkotrwałego leczenia, chyba że jest to bezwzględnie konieczne.
Stosowanie flukonazolu a konsultacja lekarska
Należy zatem pamiętać, by w okresie ciąży nie stosować flukonazolu bez konsultacji z lekarzem. Nie wolno stosować preparatu u kobiet w ciąży z wyjątkiem sytuacji, gdy lekarz uzna to za absolutnie konieczne.
Bardzo ważne jest, aby przed jego zastosowaniem w okresie ciąży lub w okresie karmienia piersią skonsultować się z lekarzem i wyjaśnić potencjalne zagrożenia i korzyści wynikające ze stosowania tego leku.
Jeżeli jesteś w ciąży lub planujesz ciążę, poinformuj o tym lekarza przepisującego receptę na ten lek. Kobiety w wieku rozrodczym powinny bezwzględnie skonsultować się z lekarzem w sprawie stosowania skutecznej antykoncepcji, aby zapobiec ciąży w okresie leczenia flukonazolem.
Bibliografia
- Paczkowska I., Wójtowicz A., Malm A.: Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz. „Farmacja Polska” 2010, nr 66(8), s. 539-543.
- Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie leczenia ostrego i nawrotowego grzybiczego zapalenia pochwy i sromu. „Ginekologia Polska” 2008, nr 79, s. 638-652.